|
Hastalık
etmeninin genel özellikleri:
- Bremia lactucae Regel
- Plasmopara lactucae-radicis Stanghellini & Gilbertson obligat fungal bir hastalik etmen olup, marul bitkilerinde mildiyö hastaligina neden olmaktadir. Hastalik etmeni bitkileri fide döneminden baslamak üzere tüm dönemlerde etkileyebilir ve bitkinin tüm yesil aksamlari etmenden etkilenebilir. Hastalik etmeni konidi ya da sporongia olarak adlandirilan küçük sporlar ile kolaylikla etrafa yayilir. Bu sporlar enfekte olan bitki yapraklarinin stomalarindan bir kaç tane sap seklinde disari çikan ve agaç gibi dallanmis sporangiofore (spor tasiyici organ) üzerinde meydana gelirler. Bu yapilar üzerinde olusan spoangiosporlar limon biçiminde ve hakim olan rüzgarlar ile hemen kopmakta ve kolaylikla etrafa yayilmaktadir. Bu spor tasiyici organlar bitkinin etkilenen bölgesinde ve yaprak altlarinda beyaz bir fungal gelime olarak gözle görülebilmektedir. Sporlar gece boyunca üretilir ve nisbi nemin bir dereceye kadar düsük oldugu gün boyunca serbest kalirlar. Sporlar rüzgardan baska kisa mesafelerde su siçramalari ile de etrafa yayilir. Duyarli bitki üzerine yerlesen sporlar ya harekteli sporlarini (zoospor) ya da infekte etme özelligine sahip çim tüplerini meydana getirirler. Bu sekilde çimlenen sporlar 3 saat içerisinde bitkiye girisi gerçeklestirebilir. Bitkilerin sporlar ile direk infeksiyonlari nadirde olsa mümkün olabilir. Fungusun çimlenen çim tüpleri apressorium denilen enfeksiyon ayaklarini olusturur ve bunlar sayesinde büyük bir basiç uygulayarak hücreye giris yaparlar. Bitkiye yerlesen fungus 5- 7 gün içerisinde bitki stomalarindan 2-3 adet sporangiforelarini disari salar ve bunlar üzerinde sporangia ya da konidi sporlarini üretirler. Uygun hava kosullari altinda her bir lezyonun alt tarafinda binlerce sporangispor olusur ve büyük alanlar üzerine kolaylikla dagilirlar. Hastalik etmeninin spor olusumu ve infeksiyon yetenekleri nispeten serin ve %100' e varan nemli kosullarda çok daha fazla olmaktadir. Ayrica spor olusumu isik intensitesinin fazla oldugu ve gece sicakligini 16 °C ve üzerinde oldugu havalarda engellendigi bildirilmektedir. Hastalik etmeni gece sicakliginin 6-10 °C ve gündüz ise 16-21 °C oldugu ve hava nemin %100 ' e vardigi ortamlarda en iyi sekilde gelismektedir. Hastalik etmeni kis gibi olumsuz kosullarini ise infekteli bitki artiklari üzerinde misel ya da eseyli üreme sonucu ürettikleri dayanikli oosporlari ile geçirmektedir. Bu oosporlar sayesinde fungusun bir çok yeni fizyolojik irkinin ortaya çikdigi sanilmaktadir. Fungal etmen sistemik olarak da bitkileri enfekte edebildiginden enfekteli bitki tohumlari ile de tasinma durumu söz konusu olabilir, ama bu çok kesin olarak ifade edilmemektedir. Fungus bir sezondan diger sezona yine etrafda infekteli olan yabanciotlar üzerinde de barinarak da geçirebilir ve bunlar daha sonradan kültür bitkilerine inokulum kaynagi olmaktadir.
|
|
|
Mücadelesi
Kültürel mücadele
1. Dayanikli kültüvarlarin kullanimi, bu etmen karsi dayanikli marul çesitleri mevcuttur, fakat etmen fizyolojik irk olusturma yetenegine sahip oldugundan dolayi bu dayaniklilik kirilabilir.
2. Ürün rotasyonu yapilabilir.
3. Hastalikli bitki artiklari ya derin sürülerek toprak altina verilebilir ya da toplanarak imha edilmeli.
4. Bitkiler çok iyi yetistirme kosullarinda yetistirilmeli ve asiri nem olusumundan bitkileri korumali.
5. Konukçuluk yabacagi mühtemel yabanciotlar kontrol altina alinmali, gerekirse bir kimyasal ilaçlama yapilabilir.
Kimyasal mücadele
Hastalik etmenin ilk belirtileri görülür görülmez ilaçlama yapilabilir. Zirai mücadele ilaçlari olarak Maneb, FosetylAl, Metalaxyl ve bakirli preparatlar kullanilabilir. Yalniz mildiyö hastaliklari ile mücadele programi uygulanirken bir ilaç bir kaç kere üst üste atilmamasina öenm verilmelidir. Bu durum hem etmenin ilaça karsi dayaniklilik gelistirmesini hemde yeni irlarinin olusumunu azaltabilir.
|
|